در طول ۷۵ سال گذشته، پرسش معروف «فرمی» ذهن دانشمندان را مشغول کرده است: اگر کهکشان ما مملو از سیارات مشابه زمین است، چرا هنوز هیچ نشانهای از موجودات فرازمینی دریافت نکردهایم؟ پاسخی که اخیراً برخی فیزیکدانان ارائه دادهاند، به اندازه خود پرسش شگفتانگیز است؛ شاید بیگانگان با ما صحبت میکنند، اما گوشهای ما بهاندازه کافی کوانتومی نیستند تا آنها را بشنویم.
وقتی علم به بنبست میرسد
فیزیکدانان دانشگاه ادینبرو، آرجون بررا (Arjun Berera) و لنتام بویل (Lantham Boyle)، در پژوهشی تازه پیشنهاد دادهاند که تمدنهای پیشرفته ممکن است از ارتباطات کوانتومی برای ارسال پیامهای میانستارهای استفاده کنند؛ فناوریای که از فوتونهای «کیوبیت» برای انتقال اطلاعات بهره میبرد، نه از امواج رادیویی کلاسیک که انسان امروزی از آن استفاده میکند.
این نظریه در پاسخ به پارادوکس فرمی (Fermi Paradox) مطرح شده است؛ معمایی که میپرسد چرا در جهانی پر از سیارات زیستپذیر، هنوز هیچ تماس مستقیمی با موجودات هوشمند برقرار نکردهایم. شاید دلیل ساده باشد: ما در حال شنیدن روی فرکانس اشتباهی هستیم.
وقتی پیام در سکوت ارسال میشود
بویل در مقالهای با عنوان «درباره ارتباطات کوانتومی میانستارهای و پارادوکس فرمی» که در سرور علمی arXiv منتشر شده، توضیح میدهد که از نظر تئوری، ارتباط کوانتومی میان ستارگان ممکن است، اما از نظر فنی تقریباً غیرممکن است که بتوان آن را آشکار کرد.
برای مثال، او محاسبه کرده که جهت برقراری چنین ارتباطی با سامانه ستارهای آلفا قنطورس (Alpha Centauri)، باید از تلسکوپی با قطر حدود ۱۰۰ کیلومتر (۶۰ مایل) استفاده کنیم؛ ابعادی بزرگتر از شهر لندن!
او مینویسد:
«فرستنده باید تقریباً تمام فوتونهای خود را دقیقاً به سمت تلسکوپ گیرنده بفرستد، در غیر این صورت هیچ نشانهای از پیام قابل تشخیص نخواهد بود. این برخلاف ارتباطات کلاسیک است که در آن میتوان امواج را بهطور گسترده در فضا پخش کرد.»
به عبارت دیگر، اگر تمدنی در کهکشان دیگری واقعاً از این فناوری استفاده میکند، پیامهایش آنقدر دقیق و جهتدار هستند که فقط گیرندهای خاص میتواند آنها را دریافت کند؛ نه ما و نه هیچ تلسکوپ دیگری روی زمین.
شاید ما شنونده اشتباهی باشیم
این پژوهش احتمال میدهد که موجودات پیشرفتهتر از ما، در حال ارتباط با یکدیگر از طریق شبکههای کوانتومی میانکهکشانی باشند، در حالی که ما هنوز با آنتنهای رادیویی خود، در جستوجوی امواج سادهای هستیم که هرگز به ما نرسیدهاند.
بویل در مصاحبهای گفته است:
«جهان ما اجازه ارتباطات کوانتومی میانستارهای را در برخی باندهای فرکانسی میدهد. اما فناوری ما هنوز به آن سطح نرسیده است که چنین سیگنالهایی را بشنود.»
شاید پاسخی برای سکوت کیهانی
این فرضیه میتواند توضیحی تازه برای سکوت عمیق فضا باشد. شاید تمدنهای بسیار پیشرفته، از ابزارهایی استفاده میکنند که ما هنوز حتی درکشان نمیکنیم. اگر آنها از ما هزاران یا میلیونها سال جلوترند، ممکن است بهسادگی بدانند که ما توان دریافت پیامهایشان را نداریم و نیازی به تماس مستقیم نمیبینند.
در این میان، تنها چیزی که میدانیم این است: شاید جهان پر از صدا باشد، اما ما هنوز نتوانستهایم گوشهایمان را با دقت کوانتومی تنظیم کنیم.
