شاید بیگانگان وجود دارند؛ اما بهعمد سکوت کردهاند
بیش از نیم قرن پیش، فیزیکدان ایتالیایی انریکو فرمی (Enrico Fermi) پرسید: «پس بقیه کجا هستند؟» این پرسش ساده به یکی از بزرگترین معماهای علم تبدیل شد — پارادوکس فرمی (Fermi Paradox). اگر جهان پر از ستارهها و سیارههاست، چرا هیچ نشانهای از حیات هوشمند در آن نیست؟
پارادوکس فرمی چیست؟
ما میدانیم که زندگی حداقل یک بار در جهان پدید آمده؛ چون ما وجود داریم. و چون جهان معمولاً هیچ چیز را فقط یکبار انجام نمیدهد، باید زندگی در نقاط دیگر هم شکل گرفته باشد. میلیاردها ستاره، میلیاردها سیاره. در میان آنها احتمالاً تمدنهایی بودهاند که میتوانستند کهکشان خود را تسخیر کنند. اما هیچ سیگنال، سازه یا اثر فنی از آنها دیده نمیشود.
پاسخ تازه ناسا
رابین کوربت (Robin Corbet)، اخترفیزیکدان ناسا، در مقالهای با عنوان A Less Terrifying Universe که در پایگاه arXiv منتشر کرده، میگوید شاید تصور ما از فناوری بیگانگان اشتباه باشد. او معتقد است موجودات فرازمینی ممکن است وجود داشته باشند، اما ابزارهایشان «فوقالعاده پیشرفته» نیستند. یعنی آنها هم مانند ما، فناوریهایی دارند که برای فاصلههای کیهانی کافی نیستند تا دیده شوند.
به زبان ساده: شاید بیگانگان هم سفینههایی مثل ما دارند، نه بشقابپرندههای هالیوودی. پس اگر ما هنوز نمیتوانیم از منظومه خود فراتر برویم، شاید آنها هم نتوانند.
فاصلهای که عقل باور نمیکند
نزدیکترین ستاره به خورشید، پروکسیما قنطورس (Proxima Centauri)، حدود ۴.۲ سال نوری فاصله دارد. فضاپیمای وویجر ۱ (Voyager 1) که سریعترین ساخته بشر است، با سرعت ۳۸ هزار مایل در ساعت حرکت میکند. برای رسیدن به همان ستاره باید ۷۵ هزار سال پرواز کند.
حتی اگر موجودات دیگری بخواهند با امواج رادیویی با ما ارتباط بگیرند، باز هم سیگنالها در مسیر تضعیف میشوند و در میان نویزهای کیهانی گم میشوند. بنابراین، شاید بیگانگان در حال ارسال پیاماند، اما امواجشان هرگز به ما نمیرسد.
شاید ما در اشتباهیم
پاسخهای مختلفی برای پارادوکس فرمی مطرح شده است. شاید زندگی واقعاً نادر باشد. شاید تمدنها پیش از رشد بیش از حد، خود را نابود میکنند — با جنگ یا تغییرات اقلیمی. یا شاید تمدنهای دیگر عمداً سکوت کردهاند تا در تاریکی کیهان پنهان بمانند.
کوربت میگوید ممکن است همه این فرضها بخشی از حقیقت باشند. اما عامل اصلی، ابعاد غیرقابل تصور فضاست. کهکشان راه شیری (Milky Way) بیش از صد هزار سال نوری پهنا دارد و صدها میلیارد ستاره در خود دارد. حتی اگر هزار تمدن پیشرفته در آن وجود داشته باشند، باز هم احتمال دیدنشان تقریباً صفر است.
تنهایی بزرگ، امید بزرگ
فرمی احتمالاً درست میگفت: ما تنها نیستیم. اما اشتباه او در این بود که گستردگی جهان را دستکم گرفت. جهان آنقدر بزرگ است که شاید برای همیشه تنها بمانیم.
این واقعیت تلخ و زیباست. خبر بد اینکه شاید هرگز بیگانهای را ملاقات نکنیم. خبر خوب اینکه هر ستاره در آسمان خالی است؛ منتظر ما که روزی برسیم و جهان را کشف کنیم.
